သတင်းခေါင်းစဉ်နှင့် သတင်းအစ ဖတ်ရှုခြင်း
သတင်းခေါင်းစဉ်နှင့် သတင်းအစ (Lead) သည် သတင်းတစ်ပုဒ်၏ အနှစ်ချုပ်ကို ဖော်ပြပေးသည့် အစိတ်အပိုင်းများ ဖြစ်ကြပြီး သတင်းတစ်ပုဒ်လုံးကို ဖတ်ရှုရန် ဆုံးဖြတ်ချက်ချရာတွင် အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ပါသည်။
သတင်းခေါင်းစဉ် (Headline)
သတင်းခေါင်းစဉ်သည် သတင်းတစ်ပုဒ်၏ အချုပ်အားဖြင့် ဖော်ပြချက်ဖြစ်ပြီး ဖတ်ရှုသူ၏ အာရုံကို ဖမ်းစားရန် ရည်ရွယ်ပါသည်။ ထိရောက်သော သတင်းခေါင်းစဉ်တစ်ခုသည် အောက်ပါ လက္ခဏာများနှင့် ပြည့်စုံရပါမည်။
- သတင်းခေါင်းစဉ်သည် တိုတောင်းပြီး အဓိကသတင်းကို ထင်ရှားစွာ ဖော်ပြနိုင်ရပါမည်။
- သတင်းခေါင်းစဉ်သည် သတင်းအကြောင်းအရာနှင့် ကိုက်ညီပြီး မှန်ကန်မှု ရှိရပါမည်။
- သတင်းခေါင်းစဉ်သည် ဖတ်ရှုသူ၏ စိတ်ဝင်စားမှုကို ဆွဲဆောင်နိုင်ရပါမည်။
သတင်းအစ (Lead)
သတင်းအစသည် သတင်းတစ်ပုဒ်၏ အစပိုင်းဖြစ်ပြီး သတင်း၏ အဓိကအချက်များကို အစပြု ဖော်ပြပေးသည်။ သတင်းအစသည် ဖတ်ရှုသူအား သတင်းတစ်ပုဒ်လုံးကို ဆက်လက်ဖတ်ရှုရန် ဆုံးဖြတ်ချက် ချမှတ်ရာတွင် အထောက်အကူ ဖြစ်စေပါသည်။ ထိရောက်သော သတင်းအစတစ်ခုတွင် 5W1H ဟုခေါ်သော အောက်ပါ အချက်များ ပါဝင်ရပါမည်။
- Who (ဘယ်သူ) – သတင်းဖြစ်ရပ်တွင် ပါဝင်သူ
- What (ဘာ) – ဖြစ်ပျက်ခဲ့သော အကြောင်းအရာ
- When (ဘယ်အချိန်) – ဖြစ်ပျက်ခဲ့သော အချိန်
- Where (ဘယ်နေရာ) – ဖြစ်ပျက်ခဲ့သော နေရာ
- Why (ဘာကြောင့်) – ဖြစ်ပျက်ရသည့် အကြောင်းရင်း
- How (ဘယ်လို) – ဖြစ်ပျက်ပုံ အသေးစိတ်
ခေါင်းစဉ်နှင့် သတင်းအစ ဖတ်ခြင်း၏ အရေးပါမှု
အချိန်ကုန်သက်သာခြင်း
သတင်းခေါင်းစဉ်နှင့် သတင်းအစကို ဖတ်ရှုခြင်းဖြင့် သတင်းတစ်ပုဒ်လုံးကို မဖတ်ရှုဘဲ အဓိကအချက်များကို အမြန်သိရှိနိုင်ပါသည်။
စိတ်ဝင်စားမှု တိုးပွားစေခြင်း
စိတ်ဝင်စားဖွယ် သတင်းခေါင်းစဉ်နှင့် သတင်းအစသည် သတင်းတစ်ပုဒ်လုံးကို ဖတ်ရှုလိုစိတ် ပေါ်ပေါက်စေပါသည်။
အရေးကြီးသော သတင်းများကို ရွေးချယ်ဖတ်ရှုနိုင်ခြင်း
သတင်းခေါင်းစဉ်နှင့် သတင်းအစများကို ဖတ်ရှုခြင်းဖြင့် မိမိအတွက် အရေးကြီးသော သို့မဟုတ် စိတ်ဝင်စားဖွယ် သတင်းများကို ရွေးချယ်ဖတ်ရှုနိုင်ပါသည်။
သတင်းအချက်အလက်များကို ပိုမို နားလည်သဘောပေါက်စေခြင်း
သတင်းခေါင်းစဉ်နှင့် သတင်းအစသည် သတင်း၏ အဓိကအချက်များကို အစပြုဖော်ပြပေးသောကြောင့် သတင်းတစ်ပုဒ်လုံးကို ပိုမို နားလည်သဘောပေါက်စေပါသည်။
အကြံပြုချက်များ
- သတင်းခေါင်းစဉ်ကိုသာ အကြမ်းဖျင်း မဖတ်ဘဲ သတင်းအစကိုပါ ဖတ်ရှုပါ။ သတင်းခေါင်းစဉ်သည် သတင်း၏ အဓိကအချက်ကို ဖော်ပြသော်လည်း အသေးစိတ် အချက်အလက်များ ပါဝင်ခြင်း မရှိပါ။
- သတင်းတစ်ပုဒ်လုံးကို ဖတ်ရှုရန် အချိန်မရှိပါက သတင်းခေါင်းစဉ်နှင့် သတင်းအစကို ဖတ်ရှုခြင်းဖြင့် အဓိကအချက်များကို သိရှိနိုင်ပါသည်။
- မတူညီသော သတင်းရင်းမြစ်များမှ သတင်းများကို ဖတ်ရှုပါ။ တစ်ခုတည်းသော သတင်းရင်းမြစ်ကိုသာ အားမကိုးဘဲ မတူညီသော အမြင်ရှိသည့် သတင်းရင်းမြစ်များကိုလည်း ဖတ်ရှုခြင်းဖြင့် သတင်းအချက်အလက်များကို ပိုမို ပြည့်စုံစွာ ရရှိနိုင်ပါသည်။
သတင်းခေါင်းစဉ်နှင့် သတင်းအစကို အလေးထားဖတ်ရှုခြင်းဖြင့် သတင်းစာဖတ်ပရိသတ်များအနေဖြင့် မိမိတို့၏ အချိန်ကို ပိုမို ထိရောက်စွာ အသုံးချနိုင်မည်ဖြစ်ပြီး သတင်းအချက်အလက်များကို ပိုမို ကောင်းမွန်စွာ သုံးသပ်တတ်စေပြီး သတင်းမှန်ကို ရှာဖွေဖော်ထုတ်နိုင်မှု အားကောင်းစေပါသည်။
သတင်းခေါင်းစဉ်နှင့် သတင်းအစ ဖတ်ရှုရာတွင် အောက်ပါ အချက်များကိုလည်း သတိပြုသင့်ပါသည်။
- သတင်းခေါင်းစဉ်သည် သတင်း၏ အနှစ်ချုပ်သာဖြစ်ပြီး အသေးစိတ်အချက်အလက်များ မပါဝင်နိုင်ပါ။ ထို့ကြောင့် သတင်းအစကို ဆက်လက် ဖတ်ရှုခြင်းဖြင့် သတင်းအကြောင်းအရာ အပေါ် ပိုမို နားလည်သဘောပေါက်မှု ရရှိနိုင်ပါသည်။
- သတင်းခေါင်းစဉ်များသည် ဖတ်ရှုသူ၏ စိတ်ဝင်စားမှုကို ဆွဲဆောင်ရန် ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် ရေးသားထားခြင်း ဖြစ်နိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် ခေါင်းစဉ်ကိုသာ အကြမ်းဖျင်း မဖတ်ရှုဘဲ သတင်းအစကိုပါ ဖတ်ရှုခြင်းဖြင့် သတင်းအကြောင်းအရာ၏ တိကျမှုကို သေချာစွာ သိရှိနိုင်ပါသည်။
- တစ်ခါတစ်ရံ သတင်းခေါင်းစဉ်နှင့် သတင်းအစသည် သတင်းဖြစ်ရပ်၏ အနှစ်သာရ အပြည့်အစုံကို မဖော်ပြနိုင်သည့် အခြေအနေများလည်း ရှိပါသည်။ ထို့ကြောင့် သတင်းတစ်ပုဒ်၏ အနှစ်သာရ အပြည့်အစုံကို သိရှိလိုပါက သတင်းတစ်ပုဒ်လုံးကို အစအဆုံး ဖတ်ရှုသင့်ပါသည်။
သတင်းခေါင်းစဉ်နှင့် သတင်းအစကို အလေးထား ဖတ်ရှုခြင်းဖြင့် သတင်းစာဖတ်သူများအနေဖြင့် အချိန်ကုန်သက်သာစွာဖြင့် သတင်းအချက်အလက်များကို ရရှိနိုင်မည်ဖြစ်ပြီး မှန်ကန်သော သတင်းများကိုလည်း ခွဲခြားသိရှိနိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။
သတင်းတစ်ပုဒ်၏ အဓိကအချက် (၅) ချက်ကို ရှာဖွေဖတ်ရှုနည်း
သတင်းတစ်ပုဒ်ကို အချိန်တိုအတွင်း အလွယ်တကူ သိရှိနားလည်နိုင်ရန် အဓိကအချက် (၅) ချက်ကို ရှာဖွေဖတ်ရှုခြင်းသည် အထောက်အကူ ဖြစ်စေပါသည်။ ဤနည်းလမ်းသည် အထူးသဖြင့် အချိန်အကန့်အသတ်ရှိသည့်အခါ သို့မဟုတ် သတင်းများစွာကို အမြန်ဖတ်ရှုရန် လိုအပ်သည့်အခါတွင် အသုံးဝင်ပါသည်။
သတင်းတစ်ပုဒ်၏ အဓိကအချက် (၅) ချက်မှာ အောက်ပါအတိုင်း ဖြစ်သည်။
- Who (ဘယ်သူ) – သတင်းဖြစ်ရပ်တွင် ပါဝင်သူ
- What (ဘာ) – ဖြစ်ပျက်ခဲ့သော အကြောင်းအရာ
- When (ဘယ်အချိန်) – ဖြစ်ပျက်ခဲ့သော အချိန်
- Where (ဘယ်နေရာ) – ဖြစ်ပျက်ခဲ့သော နေရာ
- Why (ဘာကြောင့်) – ဖြစ်ပျက်ရသည့် အကြောင်းရင်း
သတင်းတစ်ပုဒ်၏ အဓိကအချက် (၅) ချက်ကို ရှာဖွေဖတ်ရှုနည်း
- သတင်းခေါင်းစဉ် (Headline) ကို ဖတ်ပါ။ သတင်းခေါင်းစဉ်သည် သတင်း၏ အနှစ်ချုပ်ကို ဖော်ပြပေးသောကြောင့် သတင်းတစ်ပုဒ်၏ အဓိကအကြောင်းအရာကို အမြန်ဆုံး သိရှိနိုင်ရန် သတင်းခေါင်းစဉ်ကို အရင်ဖတ်ပါ။
- သတင်းအစ (Lead) ကို ဖတ်ပါ။ သတင်းအစသည် သတင်း၏ အဓိကအချက်များကို ဖော်ပြပေးသောကြောင့် သတင်းအစ (Lead) ကို ဖတ်ရှုခြင်းဖြင့် အဓိကအချက် (၅) ချက်ကို အလွယ်တကူ ရှာဖွေတွေ့ရှိနိုင်ပါသည်။
- သတင်း၏ ပထမပိုဒ် (၁) ပိုဒ် သို့မဟုတ် (၂) ပိုဒ်ကို ဖတ်ပါ။ သတင်းအစပြီးနောက် ပထမပိုဒ်တွင် အဓိကအချက်များကို အသေးစိတ် ဖြည့်စွက်ဖော်ပြလေ့ ရှိပါသည်။ ထို့ကြောင့် ပထမပိုဒ် သို့မဟုတ် (၂) ပိုဒ်ကို သေချာဖတ်ရှုခြင်းဖြင့် အဓိကအချက် (၅) ချက်ကို အတည်ပြုနိုင်ပါသည်။
- သတင်း၏ ကျန်ရှိသော အပိုင်းများကို အကြမ်းဖျင်း ဖတ်ပါ။ သတင်း၏ ကျန်ရှိသော အပိုင်းများကို အကြမ်းဖျင်း ဖတ်ရှုခြင်းဖြင့် အဓိကအချက် (၅) ချက်မှ လွဲ၍ အခြား အသေးစိတ် အချက်အလက်များကို သိရှိနိုင်ပါသည်။
- သတင်းကို ပြန်လည် သုံးသပ်ပါ။ သတင်းတစ်ပုဒ်လုံးကို ဖတ်ရှုပြီးနောက် အဓိကအချက် (၅) ချက်ကို ပြန်လည် သုံးသပ်ခြင်းဖြင့် သတင်း၏ အဓိကအကြောင်းအရာကို ကောင်းစွာ နားလည်သဘောပေါက်မှု ရရှိနိုင်ပါသည်။
သတင်းတစ်ပုဒ်၏ အဓိကအချက် (၅) ချက်ကို ရှာဖွေဖတ်ရှုခြင်းသည် သတင်းစာဖတ်သူများအတွက် အလွန်အသုံးဝင်သော နည်းလမ်းတစ်ခု ဖြစ်ပါသည်။ ဤနည်းလမ်းကို အသုံးပြုခြင်းဖြင့် သတင်းများကို ပိုမို ထိရောက်စွာ ဖတ်ရှုနိုင်မည်ဖြစ်ပြီး သတင်းအချက်အလက်များကို ပိုမို ကောင်းမွန်စွာ ခွဲခြားသိရှိနိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။
သတင်းဖတ်ရှုရာတွင် ဝေဖန်ပိုင်းခြား သုံးသပ်တတ်စေရန် အရေးကြီးပုံ
ယနေ့ခေတ် သတင်းအချက်အလက်များ ပေါများလာသည်နှင့်အမျှ မှန်ကန်မှုရှိသော သတင်းများသာမက မှားယွင်းသော သတင်းများ၊ သတင်းတုများလည်း ပျံ့နှံ့လာပါသည်။ ထို့ကြောင့် သတင်းစာဖတ်ပရိသတ်များအနေဖြင့် သတင်းများကို ဝေဖန်ပိုင်းခြား သုံးသပ်တတ်ဖို့ အရေးကြီးပါသည်။
ဝေဖန်ပိုင်းခြား သုံးသပ်တတ်ခြင်း (Critical Thinking) ဆိုသည်မှာ မိမိရရှိလာသော အချက်အလက်များကို အလွယ်တကူ လက်မခံဘဲ သတင်းအချက်အလက်၏ တိကျမှု၊ ယုတ္တိတန်မှု၊ ဘက်လိုက်မှု ရှိမရှိ စသည်တို့ကို ဆန်းစစ် သုံးသပ်ပြီးမှ ယုံကြည်လက်ခံခြင်း ဖြစ်သည်။
သတင်းဖတ်ရှုရာတွင် ဝေဖန်ပိုင်းခြား သုံးသပ်တတ်ခြင်း အရေးပါပုံမှာ အောက်ပါအတိုင်း ဖြစ်ပါသည်။
၁။ သတင်းမှန် ရှာဖွေဖော်ထုတ်နိုင်ခြင်း
ဝေဖန်ပိုင်းခြား သုံးသပ်တတ်ခြင်းဖြင့် သတင်းမှန်၊ သတင်းမှားကို ခွဲခြားသိရှိနိုင်ပြီး မှန်ကန်သော သတင်းအချက်အလက်များကိုသာ ရရှိနိုင်မည် ဖြစ်သည်။ သတင်းမှားများသည် လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွင်း ပဋိပက္ခများ၊ အမုန်းတရားများ ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်သည့်အပြင် နိုင်ငံရေး၊ စီးပွားရေး၊ လူမှုရေး ဆုံးဖြတ်ချက်များကိုပါ ထိခိုက်စေနိုင်ပါသည်။
၂။ ဘက်လိုက်မှုကို ရှောင်ရှားနိုင်ခြင်း
သတင်းများစွာသည် တစ်ဖက်သတ် ထင်မြင်ယူဆချက်များ၊ ဘက်လိုက်မှုများ ပါဝင်တတ်ပါသည်။ ဝေဖန်ပိုင်းခြား သုံးသပ်တတ်ခြင်းဖြင့် သတင်းတစ်ပုဒ်တွင် ပါဝင်သော ဘက်လိုက်မှုကို သိရှိနိုင်ပြီး သတင်းအချက်အလက်များကို ပိုမို ကျယ်ပြန့်သော အမြင်ဖြင့် သုံးသပ်နိုင်မည် ဖြစ်သည်။
၃။ အမြင်ကျယ်စေခြင်း
ဝေဖန်ပိုင်းခြား သုံးသပ်တတ်ခြင်းဖြင့် မတူညီသော အမြင်များ၊ သဘောထားများကို နားလည်လက်ခံနိုင်စွမ်း ရှိလာပြီး ပိုမို ကျယ်ပြန့်သော အမြင်ကို ရရှိစေသည်။ ယင်းက ပြဿနာတစ်ရပ်ကို ဘက်ပေါင်းစုံမှ သုံးသပ်နိုင်စေပြီး ပိုမို ကောင်းမွန်သော ဆုံးဖြတ်ချက်များ ချမှတ်နိုင်ရန် အထောက်အကူ ပြုပါသည်။
၄။ ကိုယ်ပိုင်ဆုံးဖြတ်ချက် ချမှတ်နိုင်စွမ်း မြင့်မားလာခြင်း
ဝေဖန်ပိုင်းခြား သုံးသပ်တတ်ခြင်းဖြင့် မိမိကိုယ်တိုင် သတင်းအချက်အလက်များကို ဆန်းစစ်သုံးသပ်ပြီး မိမိ၏ ကိုယ်ပိုင်ဆုံးဖြတ်ချက်များကို ပိုမို ယုံကြည်မှုရှိရှိ ချမှတ်နိုင်လာမည် ဖြစ်သည်။
၅။ နိုင်ငံရေးနှင့် လူမှုရေးတွင် ပိုမို ထိရောက်စွာ ပါဝင်နိုင်ခြင်း
ဝေဖန်ပိုင်းခြား သုံးသပ်တတ်မှုရှိတဲ့ သူတွေဟာ နိုင်ငံရေးနဲ့ လူမှုရေး ကိစ္စရပ်တွေမှာ ပိုပြီး အကျိုးရှိရှိ ပါဝင်လှုပ်ရှားနိုင်ကြပါတယ်။ သူတို့အနေနဲ့ ကိုယ်ပိုင်အမြင်တွေကို ထုတ်ဖော်ပြောဆိုနိုင်သလို၊ ဆုံးဖြတ်ချက်ချတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်တွေမှာလည်း ပိုပြီး ပါဝင်ခွင့်ရှိပါတယ်။
သတင်းဖတ်ရှုရာတွင် ဝေဖန်ပိုင်းခြား သုံးသပ်တတ်စေရန် အကြံပြုချက်များ
သတင်းဖတ်ရှုရာတွင် ဝေဖန်ပိုင်းခြား သုံးသပ်တတ်ခြင်းသည် သတင်းစာဖတ်ပရိသတ်များအတွက် မရှိမဖြစ် လိုအပ်သော အရည်အချင်းတစ်ခု ဖြစ်ပါသည်။ ဤအရည်အချင်းကို ပိုင်ဆိုင်ခြင်းဖြင့် မှန်ကန်သော သတင်းအချက်အလက်များကို ရရှိနိုင်မည်ဖြစ်သည်.
ဝေဖန်ပိုင်းခြား သုံးသပ်တတ်ခြင်းသည် တစ်နေ့တည်းနှင့် ပိုင်ဆိုင်နိုင်သော အရည်အချင်း မဟုတ်ပါ။ သတင်းများကို နေ့စဉ် ဖတ်ရှုရင်း အောက်ပါ အကြံပြုချက်များကို လက်တွေ့အသုံးချခြင်းဖြင့် တဖြည်းဖြည်း စွမ်းရည် တိုးတက်လာမည် ဖြစ်ပါသည်။
- မိမိကိုယ်တိုင် သုတေသန ပြုလုပ်ပါ။ သတင်းတစ်ပုဒ်တွင် ဖော်ပြထားသော အချက်အလက်များကို သံသယဖြစ်ပါက မိမိကိုယ်တိုင် သုတေသန ပြုလုပ်ကြည့်သင့်ပါသည်။ သတင်းရင်းမြစ်များကို လေ့လာပြီး သတင်း၏ တိကျမှုကို ဆန်းစစ်ကြည့်ပါ။
- အယ်ဒီတာ့အာဘော်၊ အမြင် စသည်တို့ကို သတင်းနှင့် မရောထွေးပါနှင့်။ အယ်ဒီတာ့အာဘော်၊ အမြင် စသည်တို့သည် သတင်းထောက် သို့မဟုတ် ကျွမ်းကျင်သူတစ်ဦး၏ ကိုယ်ပိုင်အမြင်သာ ဖြစ်ပါသည်။ ယင်းတို့ကို သတင်းအချက်အလက်များနှင့် မရောထွေးသင့်ပါ။
- သတင်းအချက်အလက်များကို အလွယ်တကူ မယုံကြည်ပါနှင့်။ သတင်းတိုင်းသည် မှန်ကန်မှု ရှိနိုင်သည် မဟုတ်ပါ။ အထူးသဖြင့် လူမှုကွန်ရက်များတွင် ပျံ့နှံ့နေသော သတင်းများကို အလွယ်တကူ မယုံကြည်သင့်ပါ။
- သတင်းမီဒီယာများ၏ ကန့်သတ်ချက်များကို နားလည်ပါ။ သတင်းမီဒီယာတွေဟာ အမြတ်အစွန်းကို ရှေးရှုတဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေ ဖြစ်နိုင်တာမို့ သတင်းတွေကို တင်ဆက်တဲ့အခါ ဘက်လိုက်မှုတွေ ရှိနိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် သတင်းမီဒီယာတွေကို အလွန်အကျွံ ယုံကြည်တာမျိုး မလုပ်သင့်ဘဲ ကိုယ်ပိုင် သုံးသပ်ဆင်ခြင်မှုနဲ့ ဝေဖန်ပိုင်းခြား သုံးသပ်ပြီးမှ လက်ခံသင့်ပါတယ်။
သတင်းဖတ်ရှုရာတွင် ဝေဖန်ပိုင်းခြား သုံးသပ်တတ်ခြင်းသည် သတင်းအချက်အလက်များ၏ တိကျမှုကို သေချာစေရန် အရေးကြီးသည်သာမက မိမိကိုယ်တိုင်၏ အသိပညာ ဗဟုသုတ တိုးပွားစေရန်အထောက်အကူ ဖြစ်စေပါသည်။
